Rijles en autisme; wat zijn de uitdagingen?

Waarom is rijles moeilijker voor iemand met autisme?

Voor mensen met autisme is het een grote uitdaging om te leren autorijden. Dat komt doordat de manier waarop de hersenen informatie verwerken anders is dan bij mensen die geen autisme hebben. Tijdens het autorijden is het nodig om veel informatie te verwerken en meerdere handelingen tegelijkertijd uit te voeren. Je moet letten op andere auto’s, fietsers en voetgangers en op verkeersborden en -lichten. Vervolgens is het de bedoeling dat je daar adequaat op reageert. Vaart maken, schakelen, sturen en remmen. Voor mensen met autisme kan het moeilijk zijn om al die handelingen in coördinatie met elkaar uit te voeren. Ze kunnen er overprikkeld door raken en het overzicht verliezen.

Daarnaast kom je in verkeer vaak in onverwachtse situaties terecht. Het is nodig dat je daarvoor het gedrag van andere weggebruikers kan inschatten en daar snel op kan reageren door je rijgedrag aan te passen. Mensen met autisme hebben hier soms meer tijd voor nodig en dat kan risico’s met zich meebrengen.

Wat zegt de wet over rijles en autisme?

Het is per persoon verschillend wat de invloed van het autisme is op de rijgeschiktheid. Iemand kan er geen problemen door ervaren, maar voor een ander kan het heel moeilijk zijn. Daarom staat in de wet dat, voorafgaand aan het praktijkexamen, bij iemand met autisme onderzocht moet worden of diegene rijgeschikt is. Dit moet gedaan worden door een onafhankelijk specialist met kennis en ervaring op het gebied van ASS bij volwassenen en aan de hand van een checklist met risicofactoren. In de wet – paragraaf 8.11 in De Regeling eisen geschiktheid 2000 – staat daarover:

Personen met ASS zijn onbeperkt geschikt indien zowel co-morbide psychiatrische als somatische stoornissen voldoende onder controle zijn. Deze stoornissen zijn: angst- en dwangstoornissen, aandachtstoornissen, hyperactiviteit, depressieve stoornissen, psychotische stoornissen, epilepsie en genetische afwijkingen.

Je kind doorloopt de volgende stappen:

1. Jouw kind vult of jullie vullen samen een Gezondheidsverklaring in, waarop jullie aangeven dat je kind autisme heeft. Deze verklaring kan het beste ingevuld worden op de website van het CBR. Daar is na het invullen ook de status van de verklaring te zien.
2. Je kind krijgt een verwijzing naar een onafhankelijk psychiater. Deze schrijft een rapport over de situatie van je kind met een advies over zijn of haar rijgeschiktheid. Dit rapport kan jouw kind inzien. Een arts van het CBR beoordeelt dit rapport vervolgens.
3. Eerder was het nog verplicht om na dit onderzoek ook nog een rijtest te doen. Sinds 2021 geldt dat enkel bij twijfel over de rijgeschiktheid, het CBR een rijtest kan aanvragen. Daarbij stelt een deskundige op het gebied van praktische rijgeschiktheid vast of je kind rijgeschikt is.

Vervolgens zijn er vier uitslagen mogelijk:

• Je bent rijgeschikt.
• Je bent rijgeschikt voor een bepaalde tijd, bijvoorbeeld voor 3 jaar. Hiervoor wordt meestal gekozen als er twijfel bestaat over de rijgeschiktheid. Na de bepaalde termijn moet de keuring opnieuw gedaan worden.
• Je bent rijkgeschikt onder voorwaarden, bijvoorbeeld het aanpassen van je auto.
• Je bent niet rijgeschikt.

De rijgeschiktheid wordt pas onderzocht voorafgaand aan een rijexamen of bij de verlenging van een rijbewijs. Om teleurstellingen en onnodige kosten voor rijlessen te voorkomen, wordt het aangeraden om de rijgeschiktheid al eerder te laten onderzoeken. Sommige rijinstructeurs nemen hiervoor zelf het initiatief, maar dat is niet altijd zo. Houd het dus ook zelf in de gaten.

Speciale rijles of rijschool bij autisme

Ook als je kind rijgeschikt is verklaard, kan hij of zij de rijles erg moeilijk vinden. Het wordt daarom aangeraden om de juiste begeleiding hiervoor aan te vragen. Zo kan iemand met autisme rijlessen volgen bij een rijschool die gespecialiseerd is lesgeven aan mensen met autisme. In die lessen spelen zij in op de behoefte van de leerling. Zo kan de rijles bijvoorbeeld in een vaste structuur worden opgebouwd, is er ruimte voor extra uitleg en kan uitleg in kleine stapjes gegeven worden. Ook kunnen er vaker momenten van rust ingepland worden tijdens de rijles. Omdat het voor mensen met autisme lastig is om naar een uitleg te luisteren en auto te rijden tegelijkertijd, kan hier rekening mee worden gehouden. Pas als de auto geparkeerd is, geeft de rijinstructeur de uitleg. Op deze manier gaan de rijlessen op het tempo en de manier die past bij de leerling.

Voor mensen met autisme is rijles vaak een grotere uitdaging dan voor anderen. Dat hoeft niet te betekenen dat het voor hen onmogelijk is om te leren autorijden. Vul daarvoor op tijd de Gezondheidsverklaring in, zodat je zoon of dochter weet of hij of zij rijgeschikt is. Onderzoek vervolgens samen wat je kind nodig heeft om op een fijne manier te leren autorijden. Het kan erg fijn zijn om daarvoor bij een gespecialiseerde rijschool voor mensen met autisme de rijles te volgen.