Help, mijn EMB-kind is aan het puberen!

De lichamelijke en hormonale veranderingen van de puberteit overkomen iedereen, ook kinderen met een ernstig meervoudige beperking. Hoewel jouw kind misschien functioneert op het niveau van een één- of tweejarige, toch zal ook hij of zij de nodige veranderingen doorgaan. Het kan zomaar zijn dat je veranderingen in gedrag merkt, bijvoorbeeld dat jouw zoon of dochter veel sneller emotioneel is of vaker boos wordt. Of je merkt lichamelijke veranderingen op, zoals baardgroei, borstgroei of de eerste menstruatie. In dit artikel besteden we aandacht aan deze veranderingen, maar ook de dingen die jij kunt doen om de ontwikkeling en groei van jouw kind in deze belangrijke levensfase te ondersteunen.

Kalenderleeftijd vs. Ontwikkelingsleeftijd

Bij ieder kind met een verstandelijke beperking is er een verschil tussen de kalenderleeftijd (hoe oud jouw kind daadwerkelijk is) en de ontwikkelingsleeftijd (op welk niveau jouw kind verstandelijk, sociaal en/of emotioneel functioneert). Des te ouder jouw kind wordt, des te groter wordt het verschil. Met name in de puberteit wordt dit zichtbaar: Jouw kind wordt fysiek groter en volwassen, maar ze hebben dezelfde sociaal-emotionele behoeften als een baby of peuter.
In de puberteit is het van belang om rekening te houden met beide leeftijden. Je kind is fysiek in ontwikkeling en gaat een nieuwe levensfase in, die ook andere vragen en behoeften met zich mee kan brengen. Tegelijkertijd is het ook belangrijk om rekening te blijven houden met de ontwikkelingsleeftijd, bijvoorbeeld de fysieke nabijheid en genegenheid die jouw kind altijd nodig zal blijven houden.

Lichamelijke veranderingen

In veel gevallen is de lichamelijke ontwikkeling bij kinderen met EMB hetzelfde als pubers zonder beperkingen. Het verschil is dat jouw kind dit zelf niet kan benoemen, maar afhankelijk is van jou om dit te signaleren. Voor jongeren zelf kan het groter wordende lichaam betekenen dat ze hier meer beperkingen door ondervinden, bijvoorbeeld door een scoliose die ineens veel erger wordt. Dit kan maken dat de puberteit een intensieve levensfase is voor zowel de jongere als jullie als ouders.

Hormonale veranderingen

Net zo goed als de lichamelijke ontwikkeling, spelen hormonale veranderingen in de puberleeftijd een rol. Dit is bijvoorbeeld zichtbaar door een erectie of de start van de menstruatie. Hormonen kunnen echter ook gevolgen hebben die minder zichtbaar zijn. Hieronder worden een aantal aandachtspunten toegelicht voor EMB-pubers:

• Botmassa: De botten van EMB-jongeren verdienen extra aandacht. Gewoonlijk wordt de botmassa in de puberteit aangesterkt. Bij EMB-jongeren blijft de groei van de botmassa achter. In plaats van sterkere botten, krijgen zij juist vaak zwakkere botten. Dat komt bijvoorbeeld door het gebruik van anti-epileptica, weinig gebruik van spieren en minder zonlicht.
• Slaapproblemen: In de puberteit wordt het slaaphormoon melatonine op een steeds later tijdstip afgegeven. De biologische klok verschuift ongeveer twee uur. Ouders van EMB-jongeren merken vaak op dat hun kind bijvoorbeeld overdag vaker moe is of ’s nachts meer wakker is.
• Menstruatie: De meeste meisjes met EMB gaan menstrueren, maar vaak eerder of later dan gebruikelijk. Ouders bemerken vaak gedragsverandering hieraan vooraf: Bijvoorbeeld dat hun dochter onrustiger is, vaker boos of gefrustreerd. Ook lichamelijke ontwikkeling zoals borst- en haar groei gaat hier vaak aan vooraf. Hoewel menstruatie weer een stap in de ontwikkeling is, kan dit vaak ook extra zorgen opleveren. Het is een extra belasting, met name voor jouw dochter.

Seksualiteit

Jongeren met EMB ontwikkelen vaak ook seksuele verlangens en behoeften in de puberteit. Ze kunnen zichzelf door hun lichamelijke en motorische beperkingen vaak niet met de hand stimuleren. Hierdoor kan jouw kind ook ander gedrag vertonen, bijvoorbeeld door ergens tegenaan te schuren. Of ze wrijven vaker langs het geslachtsdeel. Dit soort gedrag is niet altijd te onderscheiden van ander gedrag. Het kan als ouder schaamte oproepen om hier bij stil te staan, maar het is van belang om hier wel aandacht voor te hebben. Bespreek dit zo nodig met een professional voor adviezen.

Ontwikkeling

Veranderingen in gedrag hoeven niet alleen maar problemen te betekenen, het gaat ook om ontwikkeling. Ook EMB-jongeren gaan een nieuwe levensfase in, waar nieuwe interesses en behoeften bij komen kijken. De jongere kan zich meer bewust worden van zijn of haar eigen invloed, bijvoorbeeld door dingen te gaan weigeren. Of je kind krijgt een voorkeur voor bepaalde materialen, activiteiten of muziek. Dit kan ook zomaar weer veranderen. Het is belangrijk om regelmatig zijn of haar voorkeuren te onderzoeken. Daarbij is het ook belangrijk om nieuwe dingen aan te bieden en te laten ontdekken. Wanneer ze die kans niet krijgen, zullen ze ook niet snel een nieuwe interesse ontwikkelen. Jouw kind heeft jou en de andere mensen om hem of haar heen nodig om te ontdekken en ontwikkelen.

Wat jij kunt doen

Er verandert veel in deze levensfase voor jouw zoon of dochter, maar ook voor jullie als ouders en het gezin. Er zijn een aantal zaken waar je rekening mee kunt houden:

• Zorg voor afwisseling in activiteiten, maar ook dingen als muziek, eten, drinken en materialen. Interesses en voorkeuren kunnen veranderen.

• Biedt ook voldoende nieuwe ervaringen aan. Ga er niet te snel vanuit dat jouw kind iets toch niet leuk vindt of niet aan kan, maar ga samen nieuwe uitdagingen aan. Jouw kind heeft jou nodig om die nieuwe dingen te kunnen ontdekken!

• Wees je er van bewust dat seksualiteit een rol kan gaan spelen en ook van invloed kan zijn op het gedrag van jouw zoon of dochter. Bespreek dit zo nodig met een professional.

• Heb aandacht voor zowel de kalenderleeftijd als de ontwikkelingsleeftijd van jouw kind. Wees je bewust van de lichamelijke en hormonale veranderingen en de mogelijke behoefte om nieuwe dingen te ontdekken. Hou tegelijkertijd ook aandacht voor de behoefte aan veiligheid en genegenheid.

Wil je meer weten over de puberteit bij EMB en ervaringsverhalen van andere ouders lezen? Bekijk dan eens het boekje ‘Pubers laten van zich horen’, geschreven door gedragsdeskundigen van Amerpoort: https://www.amerpoort.nl/exper...

Of kijk ook eens op: https://seksualiteitemb.nl