Mark en de tandarts zijn beste vrienden

‘Mark wilde wel en was nieuwsgierig’, zegt Muriel, de moeder van de 8-jarige Mark. ‘Maar de sleutel bij hem is dat hij moet weten wat er gaat gebeuren, stapje voor stapje. Als je zegt dat er misschien geboord gaat worden, dan wil hij weten hoeveel gaatjes. ‘Dat weet de tandarts pas als hij het ziet, lieverd’, zeg ik dan. Maar het kan achteraf ook zijn dat alles goed is en dat er geen gaatjes waren. Dan vindt Mark het teleurstellend als er niets gebeurt. Want hij heeft erop gerekend. Het is bij hem de afwijking van de verwachting die voor teleurstelling zorgt.’

Praktijk verbouwen

Jaap Veerkamp is tandarts bij Het Tandenrijk, een tandartsenpraktijk in Rotterdam die speciaal is opgericht voor angstige kinderen. Jaap heeft veel ervaring met autistische kinderen en weet dat er een iets andere aanpak bij nodig is. ‘Er wordt niet behandeld tijdens de eerste ontmoeting. Het liefst zie ik de ouders mét het kind erbij. Want dat zegt ook iets over de ouder-kind interactie. Als de moeder zegt dat het een volstrekt normaal kind is, terwijl datzelfde kind op dat moment in z’n eentje de behandelkamer verbouwt, dan weet je dat je de weergave van de ouders met een korreltje zout moet nemen.’

High five

Bij het eerste bezoek van Mark zegt tandarts Jaap wat er de volgende keer gaat gebeuren: ‘We poetsen je tanden met de elektrische tandenborstel. Als we dan nog tijd over hebben, maken we nog een klein fotootje van je kiezen zodat we de binnenkant van je kiezen kunnen bekijken. Ga je dan net zo goed meehelpen als vandaag?’ Dan komt er nog een high-five en wordt er een afspraak voor de volgende keer gemaakt. ‘En dan zal Mark van tevoren best nog nerveus zijn, maar daar komen we dan wel overheen.’

Grapjes

Volgens moeder Muriel is haar zoon heel trots. ‘Dat betekent dat Mark zich ook voor iets kan schamen. Dus hij wil niet laten zien dat hij bang is voor de tandarts. Het nadeel daarvan is dat hij nóg minder ontspannen is.’ Aan tandarts Jaap de taak om Mark dan op z’n gemak te stellen. Maar daar is een iets andere benadering voor nodig. ‘Als een kind van vier jaar voor het eerst bij je komt dan kun je grapjes maken, dan heeft hij of zij al bepaalde intellectuele en contactuele vaardigheden. Maar als het kind dat niet heeft, dan moet je doorvragen. Daar zijn strategieën voor. Je moet de ouders naar gedrag en kenmerken vragen, over hoe het kind reageert in een situatie.’

Steile trap

Als een kind angstig is geworden door een enkele ervaring, dan bieden de tandartsen van Het Tandenrijk de prikkels heel rustig aan. ‘We leggen goed uit wat de behandeling is en als het kind door heeft dat het veilig is - en niet meer eng of pijnlijk - dan kun je verder gaan met de behandeling.’

Wanneer kinderen structureel bang zijn, dan moeten de stapjes nóg kleiner zijn. Jaap: ‘Ik maak vaak de vergelijking met een klein maar steil trapje. Dat trapje heeft drie treden. Als Mark die neemt dan is hij snel boven, maar het is wel lastig voor hem. Maar datzelfde trapje kan ook zes treden hebben, die veel lager zijn. Dan duurt het langer voordat Mark boven is maar het is wel makkelijker en veel minder eng.’

Tandarts-gehandicaptenzorg

In Nederland zijn er speciale tandartsen voor mensen met een verstandelijke, motorische of meervoudige beperking; de tandartsen gehandicaptenzorg. Na hun opleiding tot tandarts hebben zij hiervoor een driejarige postdoctorale opleiding gevolgd. Erkende tandartsen gehandicaptenzorg zijn aangesloten bij de VMBZ (voorheen de VBTGG).

De tandarts gehandicaptenzorg is vertrouwd met mensen met een verstandelijke beperking en heeft vaak een praktijk die rolstoeltoegankelijk is. Hij neemt zoveel tijd als nodig is voor zijn behandelingen. Patiënten komen in aanmerking voor behandeling via de regeling ‘bijzondere tandheelkunde’. Om hiervoor in aanmerking te komen kan je contact opnemen met je zorgverzekeraar.

Een aantal van hen is verbonden aan een Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde (CBT). Ook op een CBT werken tandartsen die extra opgeleid zijn in het behandelen van mensen met beperkingen. Patiënten zijn er tijdelijk onder behandeling om uit te zoeken hoe een behandeling voor hen het best te doen is en om er hun angst te overwinnen. Met als doel om later ‘gewoon’ naar de tandarts te gaan. De CBT’s hebben vaak wel een wachtlijst.