Help, mijn kind heeft een tic!

Wat zijn tics?

Tics zijn ongecontroleerde, plotselinge, snelle, terugkerende en niet ritmische bewegingen of geluiden. Enkele voorbeelden zijn:

• Bewegingen: veel met ogen knipperen, hoofd of andere lichaamsdelen schudden, trekken met je mond, gebaren maken, dingen aanraken
• Geluiden: kuchen, snuiven, woorden of zinnen zeggen

Iedereen maakt wel eens bepaalde geluiden of bewegingen. Als je het een bepaalde periode meerdere keren op een dag doet, dan kunnen het tics zijn. 1 op de 10 kinderen heeft last van tics. Zij hebben bijvoorbeeld het gevoel te moeten knipperen met hun ogen of hun hoofd te moeten schudden. Ze maken deze bewegingen en geluiden niet expres en kunnen het moeilijk tegenhouden.

Kinderen kunnen last ervaren van hun tics. Het kan bijvoorbeeld in de weg zitten in de dagelijkse dingen, zoals op school, bij het afspreken met vrienden of tijdens het sporten. Het kan voor je kind ook erg vervelend zijn dat er steeds naar gevraagd wordt.

Hoe ontstaan tics bij kinderen en jongeren?

Het is niet duidelijk wat precies de oorzaak is van tics. Het ontstaat in de hersenen en is daardoor iets waar een kind zelf niets aan kan doen. Vaak is het een mix van erfelijke en psychologische factoren. Een kind kan er dus aanleg voor hebben en het kan versterkt worden door invloeden van buitenaf, zoals druk of spanning. Tics kunnen op allerlei leeftijden ontstaan. Vaak ontstaat het bij kinderen tussen de 4 en 8 jaar.

Er zijn ook aandoeningen waarbij tics vaak voorkomen:

• Gilles de la Tourette: als een kind al meer dan een jaar meerdere keren op een dag meerdere bewegingen én een geluid maakt, dan spreken we over Gilles de la Tourette. Dit ontstaat meestal tijdens de kinderleeftijd.
• Ziekte van Huntington: deze zeldzame, erfelijke aandoening komt meestal tot uiting tussen 35 en 45 jaar. Deze mensen ervaren stoornissen in het lopen en bewegen, ervaren psychische veranderingen en kunnen dus last krijgen van tics.
• Dwangneurose of dwangstoornis: mensen met dwangneurose of een dwangstoornis hebben last van dwanggedachten, waar dwanghandelingen bij horen. Ze moeten die handelingen steeds opnieuw doen.
• ADHD: 20% van de mensen met ADHD heeft chronische tics.

Hoe kan je als ouder helpen?

Je kunt als ouder schrikken van of je zorgen maken om de tics van je kind. Je kunt er op een bepaalde manier ook last van hebben. Jouw kind kan er niets aan doen dat hij of zij deze bewegingen of geluiden maakt. Bovendien kunnen de tics voor hen en voor de omgeving vervelend en storend zijn. Daarom geven we je een aantal tips, hoe je hier als ouder mee om kunt gaan:

• Ga vooral zo om met je kind zoals je ook deed toen hij of zij nog geen tics had. Geef geen aandacht aan de tics.
• Probeer je kind de tics niet af te leren en leg geen druk op je kind om te stoppen met de tics. Dat geeft juist extra spanning en kan het verergeren.
• Probeer stress en vermoeidheid bij je kind zoveel mogelijk te voorkomen. Dat triggert namelijk de tics.
• Als je kind zich bewust wordt van zijn of haar tics, kun je uitleggen dat hij of zij er niets aan kan doen en dat het vaak vanzelf over gaat.
• Vraag aan de leerkracht of je kind de tics ook in de klas heeft. Vraag, als dat zo is, of de leerkracht er ook zo mee om wil gaan als jij doet. Dat geeft een veilig gevoel.
• Geef aan de omgeving van jouw kind uitleg over de tics. Denk aan broers en zussen, vriendjes en familieleden. Daardoor hoeven ze er niet naar te vragen. Oudere kinderen kunnen, als ze dat zelf ook willen, deze uitleg ook zelf geven.
• Leer met je kind een zin die hij of zij kan zeggen als anderen vragen naar de tics, bijvoorbeeld: ‘Dit zijn tics, daar kan ik niets aan doen.’

Wat kun je wel doen aan tics?

Tics kunnen minder worden en soms zelfs overgaan. Soms blijven mensen er voor altijd last van houden. Bij Gilles de la Tourette wordt het vaak minder erg, maar gaat het niet helemaal over. Dit kan vanzelf gebeuren, maar het kan ook komen door behandeling. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk bij tics:

• Psycho-educatie: jouw kind leert wat tics zijn, wat zijn of haar klachten precies zijn en hoe ze zijn ontstaan. Ook leert je kind hoe hij of zij ermee om kan gaan. Mogelijk wordt het daardoor minder en krijgt jouw kind door dat inzicht meer zelfvertrouwen.
• Gedragstherapie: dit richt zich op het leren omgaan met de tics zelf en met de gevoelens die jouw kind krijgt door de tics. Kinderen leren bijvoorbeeld wat ze kunnen doen als ze voelen aankomen dat ze weer een beweging of geluid moeten maken. Ze leren bijvoorbeeld een tegenbeweging aan of omgaan met het onrustige gevoel dat aan de tic voorafgaat.
• Medicijnen: er zijn ook medicijnen die ervoor zorgen dat kinderen minder last hebben van tics, bijvoorbeeld antipsychotica. Omdat deze bijwerkingen hebben, wordt vaker gekozen voor psycho-educatie of gedragstherapie.

Denk je dat jouw kind tics heeft en heeft hij of zij er veel last van? Schaamt het zich bijvoorbeeld, wordt hij of zij er heel moe van of krijgt je kind fysieke last van de bewegingen die hij of zij moet maken? Dan kan je met hem of haar naar de huisarts of het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) bij jou in de buurt gaan. Vermoeden zij ook dat het tics zijn, dan worden jullie doorgestuurd naar een psycholoog en/of psychiater. Deze zal, door middel van tests, vragenlijsten en gesprekken, onderzoeken waar de klachten vandaan komen en wat jouw zoon of dochter kan helpen. Vervolgens maken jullie hier samen een behandelplan voor.

Het is belangrijk dat je pas naar een huisarts of CJG gaat als jouw kind ook zelf last van de tics ervaart. Is dat niet zo en ervaar jij er als ouder alleen last van? Probeer dan geduldig af te wachten. Mogelijk gaan de tics vanzelf over.

Jouw kind is niet de enige

Kinderen kunnen het gevoel hebben dat ze de enige zijn die last heeft van tics. Andere kinderen in de klas hebben het niet en misschien wordt er regelmatig op gereageerd. Het helpt om dan te horen of te lezen dat je niet de enige bent. Er zijn daarom verschillende boeken over geschreven.

Zo gaat het boek Brein ontspoord van Marion van Ginneken over Mandy die opeens last krijgt van tics en dwangmatigheden. Het gaat over gevoelens van schaamte en wanhoop, maar ook over het acceptatieproces hiervan.

Het boek De Gilles de la Tourette Survivalgids is een boek voor kinderen vanaf 4 jaar die tics ervaren. In dit boek lezen kinderen alles over Gilles de la Tourette: wat het is, wat oorzaken kunnen zijn, welke behandelingen er zijn, maar ook welke gevoelens je kan hebben, wat je kunt doen om ermee te leren leven en welke bekende mensen ook tics hebben. Een mooi boek vol herkenning.