Overprikkelen en ontprikkelen bij (zorgen)kind en (zorg)ouders.

Prikkels bij zorgintensiefkind

Als zorgintensief kind heb je veel met prikkels te maken. Prikkels komen dan net wat anders binnen dan bij andere kinderen. Dit komt omdat zorgintensieve kinderen een andere prikkelverwerking hebben. Soms duurt het langer voor iets binnen komt, of komt iets juist heel snel en hard binnen. Denk aan geluiden of geuren.

Nathan vindt prikkels heerlijk. Hij geniet van geluiden, soms zelfs ook harde geluiden. Hij geniet van licht, van buiten zijn, van de prikkels zoals regen en zonneschijn. Hij geniet van voelen, van ruiken en van mensen om hem heen.

Maar toch is hij ook enorm snel overprikkeld. Vooral als hij actief een opdracht uit moet uitvoeren. Denk aan samen kleuren bijvoorbeeld. Hij is dan heel gefocust, maar even later is het alweer klaar en wil hij het liefst weer iets anders of even rust. Ook als we hem meenemen een dagje uit, dan moeten we enorm letten op zijn belastbaarheid qua prikkels.

Hij vindt het heerlijk om mee te gaan, maar soms wil hij er ook gewoon maar even zijn. Dus verder geen aandacht en is het kijken en het erbij zijn al voldoende. Ook met dingen leren is het een enorme uitdaging om overprikkeling te voorkomen. We kunnen best iets van hem vragen, hij vindt dingen leren enorm leuk. Maar vaak is het met enorm veel momenten van wegkijken, dan lukt het hem echt even niet om verder te werken. Dan zit zijn hoofdje alweer vol en heeft hij rust nodig.

Continue kijken en meten

Als ouders en zorgverleners ben je steeds aan het meten wat wel en niet kan. En soms ga je over de grenzen heen, maar dan weet je ook dat er een consequentie aan hangt. Toen Nathan klein was ging hij in de nacht altijd enorm huilen bij overprikkeling. Dan wisten we van tevoren al dat hij in de nacht zou gaan huilen. En dat was dan super zielig. Soms konden we het voorkomen, maar vaak ook niet.

Onder-prikkelen is ook een gevaar bij zorgintensieve kinderen. Als Nathan even in zijn stoel zit en wij bezig zijn, dan vindt hij het echt niet fijn om steeds zo te zitten en niets te doen. Soms is het wel even nodig, maar dat geeft hij dan ook zelf aan. Maar soms heeft hij echt prikkels nodig, wil hij ook iets leuks doen, of erbij betrokken worden als we iets aan het doen zijn. Hier hebben we een afspraak in gemaakt, dat als hij iets van ons wil, hij een geluid maakt. Of dat hij gaat bewegen en zo onze aandacht trekt. Wij zeggen dan: "Nathan, wil je iets?" En dan krijgen we een enorme lach. Want ja, hij wil zeker iets. En dan gaan we ook altijd iets met hem doen, al is het alleen maar communiceren. We zetten zijn Tobii voor hem neer (oogbesturing computer) en zo kan hij zelf aangeven wat hij wil. Soms wil hij liedjes luisteren, de andere keer wil hij graag naar buiten of samen met zijn zusje spelen.

Overprikkeling ligt eigenlijk altijd op de loer

Ook als ouders hebben wij weleens last van overprikkeling. Van onder-prikkeling ikzelf niet zo vaak. Want in de drukte van alle dag hebben we weinig saaie dagen. En ook weinig momenten van verveling. Overprikkeling daarentegen is hier wel bijna dagelijks een uitdaging. Inmiddels hebben we best wat geleerd door de jaren heen, en ook al best veel goede dingen toegepast om te voorkomen echt overprikkeld te raken. Maar toch ligt het al best snel op de loer.

We moeten als zorgouders zo vaak schakelen. Ik denk dat iedere ouder wel weet wat overprikkeling is. Maar ik denk ook dat je als zorgouder met heel veel andere dingen in aanraking komt. Dingen waar je voor kiest, maar ook veel waar je niet voor kiest en wat je totaal niet onder controle hebt. Dat is ook bij iedereen zo, maar in zorgenland wel veel vaker en heel anders is mijn ervaring.

Je hebt te maken met zoveel bureaucratie, dat je soms wel wil gillen door die telefoon. Ook zorgverleners in huis geven overprikkeling. Ja, super lief en nodig dat ze er zijn, maar daardoor wel meer prikkels in huis. Als ik echt overprikkeld ben wil ik het liefst rust en ruimte. Toen Nathan een paar weken geleden een tijd op de Intensive Care verbleef, en daar ook constant veel geluiden zijn, heb ik 'noise canceling' oortjes gekocht. Waar ik ook muziek mee kan luisteren of een verhaal of podcast. Dit is zo ideaal! Want je bent er wel, maar je hoort de omgevingsgeluiden niet. En als iemand thuis ziet dat ik die oortjes in heb, dan moeten ze niet tegen mij gaan praten. Doen ze dat wel, dan hebben ze kans dat ik ze niet hoor.

Ik vind het heerlijk, omdat ik zo toch in dezelfde ruimte kan zijn, zonder dat ik afgeleid word. Want dat is het lastige van een aantal mensen in huis; als ik even wat doen wil, dan ben ik super snel afgeleid. En soms wil je even in je eigen wereldje zitten. Tenminste, ik wel. Ik heb dat enorm nodig.

Ook heb ik boven een redelijk prikkelarme ruimte, waar ik fijn even tot rust kan komen. Ook de kinderen leren we om op tijd te ontprikkelen en om dit aan te geven. Zo zegt Nathan bijvoorbeeld met zijn Tobii: "Ik wil even helemaal niets doen". Of: "Ik wil niet praten". Of: "Ik wil liedjes luisteren". Want ook naar muziek luisteren is voor hem ontprikkelen.

In deze wereld waarin alles maar moet, waar iedereen jaagt, is het super belangrijk om rust te nemen. En dat hoeft echt niet steeds vakantie te zijn. Het kan ook gewoon in je eigen tuin zijn, even zitten. Of een paar minuten op de bank met je ogen dicht liggen, zonder scherm of geluid. Gewoon helemaal niets. Want vanuit de rust komt er weer ruimte voor nieuwe dingen. Dan komen weer nieuwe ideeën opborrelen.

Communicatie is key

Het is ook fijn om als partners van elkaar te weten hoe dat werkt. Hoe je bent als je overprikkeld bent, wat de reden is, maar ook wat ervoor nodig is om weer te ontprikkelen. Ook als ouders is het fijn om dit van je kinderen helder te hebben. Maar hier doen wij het ook andersom. Het is als kind ook fijn om dit van je ouders te weten. Zij leren van wat jij hen voordoet, zij leren van hoe jij ermee omgaat. En als je het uitlegt, dan krijg je zoveel sneller begrip.

Het overprikkelen en ontprikkelen blijven onderwerpen die altijd weer terugkomen. Hoe jong of hoe oud je ook bent, denk ik. Maar hoe mooi is het om van elkaar te leren, om elkaar ruimte te geven hiermee om te leren gaan. Juist ook bij je (zorgintensieve) kind. En als ze zich eens vervelen is dat echt niet erg, hierdoor ontstaat er ruimte voor nieuwe dingen. En vanuit hier groeien ze juist. Ook hier is communicatie vaak weer de sleutel. En de zelfzorg, de rust, de ruimte en de regelmaat.

(Ont)prikkel je gezellig mee? :-)